رویکرد آموزشی معلم محور، رویکردی سنتی و قدیمی

رویکرد آموزشی معلم محور یک رویکرد سنتی و با قدمت است، امروزه رویکردهای نوین آموزشی زیادی توسعه پیدا کرده‌اند. در مجموعه مقالات بررسی رویکردهای آموزشی هویو به سراغ نقد و موشکافی کامل انواع روش‌های آموزش رفته است. اگر کمی به گذشته برگردید، به یاد می‌آورید که در گذشته، نحوه تدریس و آموزش در مدارس به شکل سنتی و کاملا معلم محوری بود. شکلی از آموزش و تدریس که رایج‌ترین نوع تدریس تا چندسال پیش بود و تمامی دانش‌آموزان به آن عادت داشتند. این رویکرد آموزشی طی چندسال گذشته کمی به کناره رانده شده است و دیگر رویکردهای آموزشی جای آن را گرفته‌اند.در واقع رویکرد آموزشی معلم محور، رویکردی سنتی‌تر و مرسوم‌تر است که افراد آن را بیشتر از رویکردهای دانش‌آموز محور می‌شناسند. در این رویکرد آموزشی، معلم در نقش مدرس کلاس عمل می‌کند و اطلاعاتی را به دانش آموزان ارائه می‎دهد. اطلاعاتی که انتظار می‌رود دانش‌آموزان آن را به طور منفعل دریافت کنند و از آن بهره ببرند.

در این مقاله قصد داریم از این رویکرد و تمامی نکاتی که درباره آن باید بدانید، صحبت کنیم. نکاتی که سبب شده است، این رویکرد شکل بگیرد، پس از آن و امروزه به گوشه‌ای رانده شود و کمتر مورد استفاده قرار گیرد را مورد بحث و بررسی قرار خواهیم داد.

در واقع در رویکرد آموزشی معلم محور، دانش‌آموزان تمام تمرکز خود را بر معلم و کلام گفته شده او می‌گذارند. معلمان صحبت می‌کنند و دانش آموزان فقط گوش می‌دهند و شنونده هستند. این شکل از آموزش، ویژگی‌های خاص خود را دارد. در ادامه به ویژگی‌‌های رویکرد معلم محور اشاره خواهیم کرد.

1. معلم مرکز دانش و مسئول یادگیری است.
2. دانش‌آموزان معمولاً به طور غیر فعال اطلاعات را دریافت می‌کنند.
3. نقش معلم در کلاس، ارائه اطلاعات و ارزیابی کننده اولیه دانش‌آموزان است.
4. در این رویکرد آموزشی، دانش آموزان به عنوان ظروف خالی در نظر گرفته می‌شوند که منفعلانه از معلمان خود دانش را دریافت می‌کنند.
5. معلمان و اساتید به عنوان تنها تأمین کننده دانش عمل می‌کنند و تحت الگوی مستقیم آموزش، معلمان اغلب از برنامه‌های درسی منظم و برنامه ریزی شده استفاده می‌کنند.
6. آموزش با محوریت معلم از فناوری پایینی برخوردار است و اغلب بر استفاده از کتاب‌های درسی و کتاب‌های کار به جای رایانه متکی است.
7. ارزيابي‌ها در بسياري از موارد تنها به عنوان ارزيابي جمع بندي و نه تكويني انجام مي‌شوند. در این رویکرد به ندرت به مسائل كيفي پيشرفت فراگير پرداخته می‌شود.

رویکرد معلم محور نیز مانند تمام رویکردهای آموزشی دیگر، مزایای خاص خود را دارد. مزایایی که سبب شده است تا این رویکرد شکل بگیرد و پس از شناخته شود. حتی این مزایا آنقدر قوی بوده‌اند که سال‎‌ها این رویکرد را مورد استفاده قرار داده‌اند. برخی از این مزایا عبارت‌اند از:

• نظم داشتن کلاس
• سکوت دانش‌آموزان در کلاس
• کنترل کامل معلم بر کلاس درس و فعالیت‌های دانش‌آموزان
• اثرگذاری زیاد معلم در کلاس درس
• استفاده از معلم به عنوان منبع مهمی از اطلاعات
• با تدوین برنامه درسی توسط معلم، دستیابی به اهداف مورد نظر آسان می‌شود.
• موضوع و هدف مناسبی انتخاب می‌شود.
• موضوع با نیازها و علایق کودکان ارتباط خوبی را دارد.
• معلمان در انجام فعالیت‌های کلاسی احساس راحتی و اطمینان می‌کنند.
• مسئولیت تمام کلاس بر عهده معلم است.
• کلاس از رویکرد متمرکز برای تحقیق، برنامه ریزی و آماده سازی استفاده می‌کند.
• تنها یک مرکز و کانون توجه وجود دارد! معلم! و دانش‌آموزان می‌دانند که در هر لحظه به کجا باید توجه کنند.
• به تمامی دلایل ذکر شده، معلم می‌تواند یادگیری را افزایش دهد و به خوبی مطالب یادگیری شده و نشده را تشخیص دهد.

با اینکه این کلاس‌های درسی و این روش تدریس، مزایای بسیاری دارد، اما معایبی نیز در این روش وجود دارد. معایب این روش تدریس، سبب شده‌اند تا این روش، این روزها دیگر روشی منسوخ قلمداد شود که کمتر مدرسه و معلمی از آن بهره می‌برد. این معایب، موارد بسیاری هستند که در طی سال‌های بسیار مشخص شده‌اند و سبب شدند تا روش و رویکردهای تدریس عوض شوند. گفتنی است این معایب توانسته‌اند بر مزایای این رویکرد آموزشی پیشی بگیرند و آن‌ها را به کنار بگذارند. به همین دلیل، این رویکرد آموزشی این روزها دیگر مورد استقبال معلمان و مدارس قرار نمی‌گیرد. در ادامه به برخی از این معایب اشاراتی را خواهیم داشت.

• فرصت و امکان مشارکت در کلاس و همکاری بین دانش‌آموزان بسیار محدود است و دانش‌آموران کار گروهی را به خوبی یاد نمی‌گیرند.
• امکان به اشتراک گذاری آموخته‌ها بین دانش‌آموزان در این کلاس‌ها بسیار کمتر است.
• دانش آموزان از مهارت‌های ارتباطی خود استفاده نمی‌کنند و این مهارت در آن‌ها رشد و ارتقا پیدا نمی‌کند.
• این نوع آموزش می‌تواند برای دانش‌آموزان خسته کننده باشد.
• در این آموزش، اجازه بیان کردن خود به دانش‌آموزان داده نمی‌شود.
• محدودیت‌های این رویکرد بسیار زیاد هستند. این محدودیت‌ها می‌تواند شرایط را برای یادگیری دشوار کند.
• دانش‌آموزان امکان مشارکت در نحوه یادگیری را ندارند و روش یادگیری توسط معلم هدایت می‌شود.
• در این روش وابستگی بین معلم و درس بسیار زیاد است.
• آموزش معلم محور، مهارت‌های مطالعه مستقل و مهارت‌های یادگیری دائمی را برای دانش‌آموزان به همراه ندارد.
• یادگیری معلم محور به اهمیت پرسشگری نمی‌پردازد و در این رویکرد دانش‌آموزان این مهارت را یاد نمی‌گیرند.
• در استفاده از این روش، حفظ استانداردها در مدارس مختلف سخت و دشوار است.
• برنامه درسی موجود برای موسسات آموزشی با رویکرد معلم محور مناسب نیست.
• در مدارس با این رویکرد آموزشی، تغییر نگرش به سختی ایجاد می‌شود.
• در استفاده از این رویکرد آموزشی، تغییرات بسیاری در سیستم امتحان و ارزیابی لازم است.

همان‌طور که می‌دانید، رویکردهای آموزشی به دو دسته رویکردهای معلم محور و دانش‌آموز محور تقسیم می‌شوند. این دو دسته رویکرد، این روزها در تقابل با یکدیگر قرار گرفته‌اند و تا حدودی رویکردهای دانش‌آموز محور توانسته‌اند جایگاه رویکردهای معلم محور را بگیرند. جایگاهی که برای سال‌های زیادی در اختیار این رویکرد بود. در این مقاله بر آن شدیم تا از رویکرد آموزشی معلم محور مطالبی را بیان کنیم و درباره این رویکرد به گفت‌وگو بنشینیم.

در این مقاله مزایا و معایب رویکرد آموزشی معلم محور را مورد بررسی قرار دادیم. معایبی که توانستند بر مزایای این رویکرد پیروز شوند و سبب شدند تا رویکرد دانش‌آموز محور در این روزها، جایگزین این رویکرد سنتی و قدیمی شود. امید است تا به اینجای مقاله همراه ما بوده باشید، ما را همراهی کرده باشید و اکنون اطلاعات لازم و کافی را درباره این رویکرد قدیمی و نوستالوژی به دست آورده باشید.