در این مقاله به بررسی مسئله شب‌ادراری خواهیم پرداخت.
شب‌ادراری در میان کودکان می‌تواند یک مسئله شرم‌آور باشد، اما در واقع بسیار شایع است و عبارت است از ادرار غیرارادی (غالباً در شب) پس از ۵ یا ۶ سالگی که بیش از ۵ میلیون کودک آن را تجربه می‌کنند. طبق آمار ۵% از کودکان ۸ تا ۱۱ سال نیز، هنوز درگیر شب‌ادراری هستند. این مسئله می‌تواند در خانواده ارثی باشد و در پسران، بیشتر از دختران شایع است؛ کارشناسان این نسبت را به میزان ۲ پسر به ۱ دختر تخمین زده‌اند.
عوامل شب‌ادراری
عوامل متعددی می‌توانند در ارتباط با افزایش احتمال شب‌ادراری همراه باشند، از جمله:
۱. استرس
نگرانی و قرار گرفتن در موقعیت‌های استرس‌زا مانند: برادر یا خواهر شدن، تغییر مدرسه، خوابیدن خارج از خانه می‌تواند باعث شب‌اداری شوند.
۲. سابقه خانوادگی
اگر پدر یا مادر، یا هر دوی آنها سابقه شب‌ادراری در کودکی را داشته‌اند، احتمال قوی‌ای وجود دارد تا فرزند آنان نیز به این مسئله دچار شود.
۳. بیش‌فعالی
شب‌ادراری در کودکانی که مبتلا به اختلال ADHD یا بیش‌فعالی هستند، شایع‌تر است.
مشکلات شب ادراری
اگرچه شب‌ادراری آزاردهنده و خسته‌کننده است، اما مادامی که بدون علت جسمی باشد برای سلامتی خطری ایجاد نمی‌کند؛ با این‌حال می‌تواند مسائلی را برای فرزندتان ایجاد کند، ازجمله:
- احساس گناه و خجالت که منجر به کاهش عزت نفس او می‌شود.
- از دست دادن فرصت‌های اجتماعی مانند خوابیدن نزد دوستان و اقوام یا دشواری هنگام سفر.
- عفونت در ناحیه تناسلی کودک-به‌خصوص اگر با لباس‌زیر مرطوب بخوابد.
علل شب‌اداری
هیچکس به‌طور قطعی نمی‌تواند علت شب‌ادراری را مشخص کند، اما موارد زیر می‌توانند در آن دخیل باشند:
۱. مثانه کوچک
مثانه کودک شما ممکن است به اندازه کافی رشد نکرده باشد و توانایی نگهداری ادرار در شب را نداشته باشد.
۲. عدم توانایی در تشخیص مثانه پر
اگر عصب‌هایی که مثانه را کنترل می‌کنند به اندازه کافی رشد نکرده باشند، مثانه پر ممکن است کودک شما را از خواب بیدار نکند؛ مخصوصاً اگر خواب او سنگین باشد.
۳. عفونت مجرای ادراری
این عفونت می‌تواند موجب دشواری در کنترل ادرار شود. نشانه‌های آن شامل خیس کردن رختخواب در شب، عدم توانایی کنترل ادرار در طول روز، تکرر ادرار، ادرار قرمز یا صورتی و سوزش ادرار است.
۴. آپنه خواب
گاهی اوقات شب‌ادراری نشانه آپنه خواب یا وقفه تنفسی در خواب است و عبارت است از شرایطی که در آن تنفس کودک برای لحظاتی (بین ۱۰ تا ۳۰ ثانیه) متوقف می‌شود. عموماً این شرایط به علت وجود لوزه متورم یا بزرگ است. از دیگر نشانه‌های آپنه خواب خروپف کردن یا خواب آلودگی در طول روز می‌باشد.
۵. دیابت
برای کودکی که معمولاً شب‌ادراری دارد، این می‌تواند اولین نشانه دیابت باشد. از دیگر نشانه‌ها و علائم می‌توان به دفع مقدار زیادی ادرار به یکباره، افزایش تشنگی، خستگی و کاهش وزن با وجود اشتهای خوب، اشاره کرد.
۶. یبوست مزمن
عضلاتی که برای دفع ادرار و مدفوع استفاده می‌شوند، یکی هستند و زمانیکه به مدت طولانی یبوست وجود داشته باشد این عضلات کم‌کم ناکارآمد شده و منجر به شب‌ادراری می‌گردند.
۷. مشکل ساختاری در دستگاه ادراری یا سیستم عصبی
به‌ندرت شب‌ادراری به نقص سیستم عصبی یا دستگاه ادراری مربوط می‌شود؛ اما نادیده گرفتن این مورد می‌تواند مشکل‌آفرین باشد.
درمان خانگی و تغییر سبک زندگی
او را سرزنش نکنید.
عصبانی شدن شما از دست کودک‌تان و تنبیه کردن او برای خیس کردن رخت‌خوابش تنها فشار را بر روی او زیاد می‌کند و مشکل را تشدید می‌کند. این مسئله را برای او بزرگ نکنید و در عوض به او احساس آرامش دهید. اغلب والدین درباره شب‌ادراری با فرزندشان صحبت نمی‌کنند، در نتیجه او فکر می‌کند که تنها کسی است که این مشکل را دارد. به او این اطمینان‌خاطر را دهید که تنها کسی نیست که با این مسئله درگیر است و در سن‌و‌سال او عادی‌ست؛ فقط باید با اراده و کمک به یکدیگر در‌صدد برطرف کردن آن برآیید.
مصرف مایعات را از عصر محدود کنید.
بسیار مهم است که کودکان به اندازه کافی مایعات دریافت کنند و محدود کردن مایعات به معنی حذف آنها نیست. در طول روز به او آب و مایعات دهید تا در عصر و شب کمتر احساس تشنگی کند اما در صورت آن به او درحد رفع تشنگی آب بدهید. در نظر داشته باشید که اگر او ورزش یا بازی پرفعالیت انجام می‌دهد نباید مصرف مایعات را برای او محدود کنید.
از نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های کافئین‌دار پرهیز کنید.
نوشیدنی‌های کافئین‌دار به هیچ‌وجه برای کودکان توصیه نمی‌شود زیرا کافئین ممکن است مثانه را تحریک کند و باعث تشدید شب‌ادراری شود.
او را تشویق کنید تا مرتب به دستشویی برود.
در طول روز و شب حداکثر هر دو ساعت یکبار او را به دستشویی ببرید و به او بگویید حتی زمانیکه احساس ادرار ندارد هم، حتما مثانه خود را خالی کند.
از دستگاه «هشداردهنده شب‌ادراری» استفاده کنید.
این دستگاه حاوی یک سنسور گیره‌ای شکل است که به رختخواب یا لباس زیر و توسط یک سیم به خود دستگاه وصل می شود و با بیدار کردن کودک هنگامی که خودش را خیس می‌کند باعث قطع جریان ادرار می‌گردد، با تکرار این موضوع ذهن کودک به کمک این دستگاه به‌تدریج یاد می‌گیرد بین عمل بیدار شدن و احساس پر بودن مثانه ارتباط برقرار کند. پس از مدتی ذهن او در می‌یابد چقدر ادرار داخل مثانه هست و هرگاه مثانه ی کودک پر می‌شود عضلات مثانه منقبض و کودک از خواب بیدار می‌شود تا اینکه بالاخره کودک یاد می‌گیرد شب‌ها بدون آنکه ادرار کند بخوابد و بی‌هیچ کمکی برای توالت رفتن، از خواب بیدار شود.
اهمیت حمایت از کودک
کودکان رختخواب خود را خیس نمی‌کنند تا مادر و پدر خود را آزار دهند. صبور باشید و سعی کنید تا با کمکِ خود او، این مشکل را برطرف کنید. درمان موثر ممکن است چندین راه و روش داشته باشد و تا اثربخشی کامل مدتی طول بکشد.
به احساسات کودک‌تان توجه داشته باشید.
اگر او دارای اضطراب و نگرانی‌ست، تشویقش کنید تا احساساتش را بروز بدهد. با او صحبت کنید و سعی کنید تا او را آرام کنید. هنگامیکه کودک احساس امنیت و آرامش داشته باشد، احتمال شب‌ادراری کمتر خواهد بود.
از خود او کمک بخواهید.
درصورتیکه به سن مناسب رسیده است، از او بخواهید تا خودش لباس زیر و شلوارش را بشویَد. قبول کردن مسئولیت این مشکل در کودک می‌تواند باعث شود تا کنترل بیشتری روی شرایط داشته باشد.
برای پیشرفت‌هایش جایزه (هرچند کوچک) در نظر بگیرید.
شب‌ادراری اتفاقی غیرارادی‌ست، پس تنبیه و تحقیر کودک بی‌معنی است. همچنین از خواهر یا برادر دیگر او بخواهید که از اذیت کردن و مسخره کردن او به شدّت پرهیز کند. در عوض از کودک‌تان بخواهید روتین قبل خوابش را رعایت کند و در صورت خیس کردن رخت‌خوابش در تمیز کردن آن به شما کمک کند. هنگامیکه هر پیشرفتی که در این روند احساس کردید، با جایزه‌ای کوچک او را تشویق کنید.
به پزشک مراجعه کنید
در صورتیکه احساس کردید شب‌ادراری فرزندتان از حالت عادی خارج شده یا ممکن است سلامتی او در خطر باشد حتما به پزشک اطفال مراجعه کنید. در ادامه اطلاعات کاربردی در مورد مراجعه به پزشک را خواهید دید.
قبل از مراجعه به پزشک، یک لیست از موارد زیر آماده کنید:
- هرگونه علائم غیرعادی، حتی اگر احساس می‌کنید ربطی به شب‌اداری ندارد را یادداشت کنید.
- ساعت‌های مصرف آب و مایعات او را یادداشت کنید. در طول شب چندین مرتبه تخت او را چک کنید؛ همچنین ساعت‌هایی که در طول شبانه‌روز به دستشویی می‌رود را یادداشت کنید و در کنار ساعت‌هایی که احساس دستشویی فوری داشته، علامت بزنید.
- هرگونه سابقه شب‌ادراری در خانواده را به‌خاطر داشته باشید.
- تمامی داروها، ویتامین‌ها و حتی داروهای گیاهی که او مصرف می‌کند، به‌همراه دوز آنها را یادداشت کنید.
احتمالاً پزشک از شما در مورد موارد زیر سوال خواهد کرد:
- آیا در خانواده سابقه شب‌ادراری وجود داشته است؟
- از چه زمانی شب‌ادراری او شروع شده است؟
- چند وقت یکبار یا شبی چند مرتبه او رختخواب خود را خیس می‌کند؟
- آیا زمان‌هایی وجود دارد که او شب‌ادراری نداشته باشد؟
- آیا او در طول روز نیز دچار عدم کنترل ادرار می‌شود؟
- آیا او سابقه بی‌اختیاری مدفوع نیز داشته است؟
- آیا او هنگام دستشویی کردن احساس درد یا سوزش می‌کند؟
- عکس‌العمل شما به شب‌ادراری او چیست؟
- آیا با او اخیراً با تغییر بزرگ یا استرس درگیر بوده است؟
- درصورتیکه از همسرتان جدا شده‌اید؛ آیا کودک‌تان نوبتی در خانه هر دوی شما زندگی می‌کند؛ و آیا شب‌ادراری در هر دو خانه رخ می‌دهد؟